«Zapisałasia kala 20 čałaviek, i heta było vaŭ». Jak u rumynskim univiersitecie vyvučali biełaruskija pratesty
U 2023-m va Univiersitecie Bucharesta zapuścili kurs pa biełarusaznaŭstvie: budučym dypłamatam i mižnarodnikam raskazvali pra aŭtarytaryzm, pratesty i Śviatłanu Cichanoŭskuju. «Naša Niva» daviedałasia, što vyjšła z ambitnaj idei.
Za vykładańnie ŭziaŭsia palitołah Andrej Kałavur, daktarant Masarykavaha ŭniviersiteta ŭ Čechii. Rumynija dla jaho — kraina znajomaja, bo va Univiersitecie Babieš-Bajai jon skančaŭ mahistraturu, viedaje rumynskuju movu.
Za paŭtara hoda Andrej pravioŭ va ŭniviersitecie dva kursy pa Biełarusi. Vykładčyk havaryŭ pra palityčny režym u našaj krainie i jaje sučasnuju historyju z 2020 hoda. Pieršy kurs, što jon zładziŭ, mieŭ nazvu «Dedemakratyzacyja, aŭtarytaryzm i elektaralnaja revalucyja ŭ Biełarusi».
«Kurs składaŭsia ź siami zaniatkaŭ, vykładańnie było pa-anhlijsku. Zapisałasia na kurs kala 20 čałaviek, i heta było vaŭ: rumyny, niemcy i adzin biełarus u hrupie, studenty śpiecyjalnaściaŭ, źviazanych ź mižnarodnymi adnosinami. Raniej jany nie byli znajomyja z temaj Biełarusi.
Im vielmi spadabaŭsia błok, pryśviečany pratesnaj kultury — naprykład, my analizavali tvorčaść mastački Anastasii Rydleŭskaj. Adna studentka paprasiłasia pračytać vierš Julii Cimafiejevaj My European Poem, jaje hołas dryžeŭ, aŭdytoryja pranikłasia i siadzieła moŭčki. Naprykancy studenty zapuścili svoj prajekt pa Biełarusi: jany pravodzili apytańnie ludziej, jakija ŭdzielničali ŭ pratestach, i studentam było cikava daśledavać heta znutry».
Čamu kurs atrymaŭsia taki maleńki — usiaho 7 zaniatkaŭ? Andrej tłumačyć, što za vykładańnie jamu nie płacili, chutčej, davodziłasia samomu vydatkoŭvać hrošy dziela zaniatkaŭ. Tamu jon nie moh sabie dazvolić vykładać vialiki kurs.
«Majoj zadačaj było raskazać pra Biełaruś jak pra ŭnikalny fienomien aŭtarytaryzmu i demakratyčnych ruchaŭ. Heta pryncyp previentyŭnaha aŭtarytaryzmu, jakoha nie było ŭ Sierbii ŭ časy Miłošaviča ci va Ukrainie ŭ časy Janukoviča, tamu aŭtarytaryzm u hetych krainach chutka źnik. A ŭ Biełarusi aŭtarytaryzm mocna raźvity, i ŭžo ŭ našaj krainy vučyłasia Rasija, kožny aŭtarytaryzm vučycca ŭ inšaha aŭtarytaryzmu», — tłumačyć Kałavur.
Paśla pieršaha kursa Andrej pravioŭ jašče adzin — na hety raz pad nazvaj «Aŭtarytarny internacyjanał: mižnarodnaja palityka niesvabodnych postsavieckich krain». Tudy jon zaprasiŭ niekalki vykładčyŭ z brytanskich univiersitetaŭ.
Kałavur nazyvaje Univiersitet Bucharesta adnym z najprestyžniejšych u rehijonie: maŭlaŭ, tudy jeduć navučacca zamiežniki, u tym liku z Ukrainy i Małdovy, to-bok univiersitet maje ŭpłyŭ. Heta adzin z dvuch hałoŭnych univiersitetaŭ u Rumynii, jon kankuruje z univiersitetam Babieša-Bajai ŭ horadzie Kłuž-Napoka, zvyčajna na fakultet palitałohii Univiersiteta Bucharesta iduć budučyja dypłamaty i palityki. Rumynski ŭrad prapanuje stypiendyi dla zamiežnikaŭ nie ź ES, tamu i biełarusy mohuć tut vučycca.
Jość płany zładzić novy nabor na kurs — ciapier vykładańniem budzie zajmacca inšy biełaruski navukoviec, jon pryŭniasie ŭ prahramu bolš kulturałohii. Andrej miarkuje, što heta vielmi patrebna, bo, chacia tamtejšyja studenty ničoha nie viedajuć pra Biełaruś, im heta, pa ŭražańniach vykładčyka, vielmi cikava:
«Biełaruś — heta terra incognita dla rumynaŭ. Jak hramadstva jany padtrymlivajuć demakratyčnyja siły Biełarusi, ale pra krainu viedajuć vielmi mała. Hałoŭnaje, što ŭ ich da jaje jość cikavaść. Jość pole, dzie my možam pracavać i šukać sajuźnikaŭ, raskazvać pra Biełaruś.
U 2020-m kala 200 bačnych kulturnych dziejačaŭ Rumynii padpisali adkryty list u padtrymku biełaruskaj hramadzianskaj supolnaści. Dumaju, rumynam adhukajecca situacyja ŭ Biełarusi, bo jany prachodzili praz padobnaje ŭ časy Čaušesku. Taksama rumyny prajeŭrapiejskija, tamu z punktu hledžańnia biaśpieki dla ich važna toje, što adbyvajecca na miežach Jeŭrasajuza».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary
Da taho ž paśla zakančeńnia biaruć ŭ sinekuru min zam spravaŭ ci chacia ŭ hildyju prysiažnych pierakładnikaŭ