«Рэкамендаваць краіну нікому дакладна не буду». Беларуска-палітэмігрантка паехала на адпачынак у Венесуэлу — і была затрыманая паліцыяй
Год таму журналістка і падарожніца Таццяна Гендэль са сваім мужам купілі квіткі ў Венесуэлу. Краіну выбралі паводле прынцыпу «куды не патрэбна віза». Хоць для беларускі-палітэмігранткі ў дружалюбнай адносна рэжыму Лукашэнкі дзяржаве ёсць рызыкі не па сваёй волі вярнуцца на радзіму, пара рызыкнула. Таццяна з мужам стараліся быць максімальна асцярожнымі, аднак у выніку ўсё роўна былі затрыманыя паліцыяй. Што было далей і як наогул цяпер выглядае Венесуэла, якая жыве ў зацяжным эканамічным крызісе і перажывае рэпрэсіі, Таццяна расказала «Люстэрку».
«Калі едзеш у стромненькія краіны, ёсць асцярога, што нешта ды пачнецца»
«Ведаеце, перад падарожжам я шмат чытала, глядзела відэа і рыхтавалася паехаць у такую, скажам так, вельмі разбураную крызісам краіну, вельмі крымінальную. Начыталася страшных гісторый, калі ў звычайны аўтобус урываліся бандыты з пісталетамі, а на вуліцы ў мінакоў кралі тэлефоны. Усё ў гэтых артыкулах (гадоў 2018-2019, не пазнейшых) выглядала змрочна», — расказвае Таццяна, якая апошнія гады жыве ў Германіі.
Такой яна чакала ўбачыць краіну, у якую ехаць і так было «страшнавата»: з Беларусі жанчына выязджала праз рызыку пераследу, а Лукашэнка падтрымлівае цесныя стасункі з рэжымам Нікаласа Мадура. Да таго ж у Венесуэле не так даўно прайшлі выбары, якія скончыліся фальсіфікацыямі і пратэстамі.
Але набытыя яшчэ год таму квіткі «пераважылі сумневы».
«І сама Венесуэла не славіцца дабротамі ў палітычнай сферы, і ўвесь рэгіён не вельмі стабільны. Калі едзеш у такія стромненькія краіны, ёсць асцярога, што нешта ды пачнецца. Але, як гаворыцца, ваўкоў баяцца — у лес не хадзіць, — тлумачыць яна, чаму рызыкнула паляцець. —
Мужу прасцей, ён бельгіец, а вось у мяне спіс краін, куды можна паехаць, даволі лімітаваны: у пашпарце заканчваюцца чыстыя старонкі. Даводзіцца выбіраць зыходзячы з таго, ці можна заехаць па штампу або па электроннай візе. Што па прыездзе будзе, мы не ўяўлялі, але маральна былі гатовыя да ўсяго».
Пара прыляцела ў Каракас 1 студзеня. Для ўсіх іншаземцаў падарожжа пачыналася з дэталёвай праверкі — да гэтага пара рыхтавалася загадзя.
«У нас былі аплачаныя гатэлі, невялікі прыватны тур — каб, калі ўзнікнуць пытанні, як мага больш фактаў сведчыла, што мы звычайныя турысты. Гэтыя броні ў нас забралі і прабівалі. І яны сапраўды тэлефанавалі ў гатэлі, удакладнялі, ці праўда мы будзем там спыняцца. Вонкава ўсё выглядала як вельмі сур'ёзная праверка: бегалі туды-сюды, перадавалі адзін аднаму, разглядалі пад лупай, нешта там церлі. Толькі потым пусцілі на пашпартны кантроль, але там ужо ўсё ішло хутчэй і прасцей».
Калі дабраліся да Каракаса, Таццяна з мужам убачылі, што абстаноўка ў горадзе не падобная на тую, што была апісаная ў публікацыях апошніх пяці-сямі гадоў, і ўяўленні разыходзяцца з рэальнасцю. У сталіцы было «ціха і спакойна», на вуліцах нічога не сведчыла пра тое, што там можа быць небяспечна, — пазней пара змагла прайсціся па раёнах трушчобаў.
«1 студзеня ўсюды грала музыка, стаялі елкі, усё ўпрыгожана. На вуліцах прадавалі смачную ежу, бегалі і смяяліся дзеці. У трушчобах таксама ўсё было ціха-мірна, там шмат графіці, нам добразычліва ўсміхаліся мясцовыя цётачкі. Так, домікі просценькія, відаць, што месца беднае, але ўсё акуратна».
«Беларусь там, натуральна, усе ведаюць і спачатку спрабуюць прамацаць глебу»
Тое, як Таццяна апісвае Венесуэлу, чымсьці нагадвае ўражанні, якімі звычайна дзеляцца турысты з іншых краін пасля паездак у Беларусь.
«Хоць усюды пісалі, што шмат смецця, разрухі, усё непрэзентабельна, я раптам апынулася ў такой, ведаеце, на выгляд даволі квітнеючай, постсавецкай краіне, — кажа яна. — Чысценькія вуліцы, шырокія праспекты, партрэты Балівара ўсюды. У мяне нават ёсць фотачка з помнікам Леніну.
У любым месцы Каракаса можна азірнуцца і палічыць, колькі ты бачыш паліцэйскіх. Я шмат чула ад іншых падарожнікаў, што гэта паліцэйская краіна, але многія яшчэ раней казалі, што супрацоўнікі мала чым дапамогуць, калі нешта здарыцца. Вось наконт дапамогі не ведаю, але ў цэлым гэта выглядала бяспечна, хоць і не вельмі прывабна.
Увогуле, карцінка вонкава максімальна шчаслівая, як быццам нічога не сведчыла пра тое, што гэта за дзяржава і як у ёй жывуць. Быў дысананс: ты чакаеш крызіс, бедных людзей на вуліцах, хаос. Але гэта ў Берліне можна бяздомных сустрэць, а ў Каракасе такога няма: у такіх аўтарытарных краінах турыстам імкнуцца паказаць добрую карцінку.
І вельмі хацелася падмануцца — што гэта няпраўда, што тут проста сонечна і прыгожа. У гэтым плане вельмі дапамагае веданне, што насамрэч адбываецца».
У Венесуэле ў ліпені 2024-га прайшлі прэзідэнцкія выбары. І хоць за год да таго ўлады дамовіліся з апазіцыяй, што правядуць сумленнае і свабоднае галасаванне ды вызваляць палітвязняў, калі ЗША пойдзе на змякчэнне санкцый, афіцыйныя вынікі зноў разышліся са звесткамі незалежных назіральнікаў.
У тое, што перамог Нікалас Мадура, набраўшы 51% галасоў, венесуэльцы не паверылі, і ў краіне зноў пачаліся пратэсты. Прычым з моманту, калі да гэтага людзі масава выходзілі на вуліцы, прайшло толькі паўтара года: у студзені 2023-га яны пратэставалі праз жудасную сітуацыю ў эканоміцы.
Пасля летніх выбараў мітынгоўцаў брутальна разганялі, 20 чалавек былі забітыя, а апазіцыю выціскалі з краіны і нават выкрадалі.
Што ў краіне адбываецца цяпер? Па словах Таццяны Гендэль, пра палітыку венесуэльцы гавораць шмат, «але ў асноўным на кухні, як і ў Беларусі». З іншаземцамі такія размовы проста так не заводзяць.
«Думаю, у коле сям'і, сяброў усе абмяркоўваюць, як усё дастала, але за межамі дома пра гэта казаць небяспечна. Беларусь там, натуральна, усе ведаюць і спачатку спрабуюць прамацаць глебу — пабойваюцца, раптам пры табе нельга дзяліцца сваімі думкамі. Так што пытаюцца, што ты думаеш пра камунізм, такое стандартнае пытанне: «Нам усе кажуць, што СССР была самай выдатнай краінай свету. Ты ж там жыла — як на тваю думку?» А калі чуюць адказ, ужо разнявольваюцца і можна мець зносіны», — апісвае свой досвед яна.
«У аптэках і крамах, усё адно, што ты купляеш, патрэбен нумар пашпарта»
Беларусцы ўдалося пагаварыць з некалькімі венесуэльцамі з сярэдняга класа. Паводле яе слоў, мясцовыя жыхаркі скардзіліся на высокую беднасць насельніцтва і талоны замест заробкаў.
«Жанчыны, з якімі мы перасякаліся на экскурсіях, расказвалі, што людзі на некаторых спецыяльнасцях у дзяржсектары атрымліваюць няшмат, але там, бывае, працаваць можна, груба кажучы, праз раз халяўнічаць. У выніку заробіш няшмат, але з голаду не памрэш, — пераказвае Таццяна. — Вось у адной з іх знаёмая працуе ў бары два праз два дні, змены — па 12 гадзін, і ў месяц яна атрымлівала 150 даляраў. Людзі спрабуюць круціцца.
У некаторых — мізэрныя заробкі, ледзь не па 20 даляраў на месяц, а астатняе выдаюць талонамі на «хлеб, алей і малако». Як тлумачылі мясцовыя, у Венесуэле можна жыць, толькі калі ёсць сваякі за мяжой і яны высылаюць табе грошы. Гэта такая распаўсюджаная гісторыя: многія са знаёмых людзей, з якімі мы размаўлялі, могуць сабе дазволіць жыць крыху лепей дзякуючы якраз такім пераводам, таму што самім добра зарабіць вельмі складана».
Пры гэтым у крамах і гандлёвых цэнтрах тавараў поўна — дэфіцыту, пра які казалі ў навінах некалькі гадоў таму, Таццяна не ўбачыла. Але, прыгледзеўшыся да асартыменту, беларуска здзівілася іншаму.
«Яны быццам бы будуюць камунізм, не любяць Амерыку, але, мабыць, калі гаворка ідзе пра тое, каб зарабіць грошыкі, гэты «камунізм» сканчваецца. Я ўяўляла, што ў Венесуэле, напэўна, не будзе «Макдональдса», прыватнага развітага бізнэсу, замежных тавараў. А па факце там ёсць усё, што і ў Еўропе.
Цэны на звычайныя тавары ў краме, я б сказала, супастаўныя з беларускімі, хоць прывазное будзе каштаваць разы ў паўтара-два даражэй, напрыклад, звычайны Head & Shoulders — каля васьмі даляраў. У Каракасе поўна дарагіх ГЦ, купіць можна што заўгодна — хочаш Gucci, хочаш Dolce & Gabbana.
Яшчэ я здзівілася, якая ў іх сістэма ў аптэках і крамах ўзроўню міні-маркета і вышэй. Іншаземцам трэба паказваць пашпарт, называць сваё прозвішча, усё гэта перапісваецца. Мясцовыя проста называюць нумар пашпарта. Прычым усё адно, прыйшоў ты па бутэльку вады ці кавалак хлеба: яны запісваюць усё, што ты купіў.
І гэта яшчэ не ўсё: далей стаіць чалавек, які звярае тавары ў тваім пакеце і ў чэку, ставіць туды штамп. Выходзячы з крамы, ты гэты штамп паказваеш ўжо іншаму супрацоўніку. Увогуле, такая сістэма. Навошта яна, не ведаю, — можа, супраць крадзяжу».
Пры гэтым турыстам падарожжа па Венесуэле можа ўляцець у круглую суму, нягледзячы на тое што звычайныя прадукты ў пераводзе на мясцовыя кошты могуць здавацца таннымі. Таццяна з мужам на дваіх унутры краіны, не лічачы квіткоў, выдаткавалі каля 1200 даляраў.
«Мясцовы хот-дог, у які, акрамя сасіскі, пакладуць яшчэ якое-небудзь авакада, смажанае яйка, бульбу фры, памідор, агурок і соус, каштаваць будзе пяць даляраў. Пры заробку ў 20 сабе такое не дазволіш, але пры гэтым каля такіх ларочкаў заўсёды круцілася нямала людзей. Паход у кавярню з пірожанькамі на дваіх таксама даляраў з пяць. Добры транспарт паміж гарадамі нятанны: мы праехалі начным аўтобусам каля 500 км, заплаціўшы па 25 даляраў з чалавека, а звычайны раздзяўбаны каштуе шэсць-сем.
Турысту на паездку трэба ўсё ж такі шмат грошай. Большая частка прыродных славутасцяў вельмі дарагія. Напрыклад, самы высокі вадаспад свету — Анхель — глыбока ў джунглях, і яго можна паглядзець толькі з самалёта. Квіток для іншаземца — каля 1500 даляраў, для мясцовага — каля 900-1000. Уваходы ва ўсе паркі — ад 50-100 даляраў. Мы пакаталіся на фунікулёры, які вядзе на вяршыню гары ў 4700 м, — туды квіток каштаваў каля 40 даляраў з чалавека».
«На мужа ціснулі: «Ды мы ўжо ведаем, што ты шпіён». Я баялася, што яны могуць звязацца з Беларуссю»
У адзін з дзён Таццяна з мужам ляцелі з Каракаса ў Мерыду. Аэрапорт знаходзіцца даволі далёка ад горада — прыкладна за 50 км. Дабрацца ў Мерыду можна або на таксі за мінімум 40 даляраў, або на аўтобусе за пяць, але да станцыі спачатку трэба прайсці каля 20 км.
«Адлегласць пераадольная, мы вырашылі прагуляцца. Ужо на ўваходзе ў мястэчка каля дарогі стаяў паліцэйскі ўчастак. Нас прыкмецілі, дагналі, сказалі спыніцца. Папрасілі пашпарты, а потым сказалі прайсці следам.
Супрацоўнікі агрэсіўна сябе не паводзілі, але і не былі прыязнымі. Ім здалося падазроным, што мы ішлі па дарозе, — тлумачыць Таццяна. — Для іх было дзіўна, яны ўсё даводзілі: «Ну не ходзяць турысты пешшу!»
У пастарунку мужа і жонку падзялілі і з кожным асобна праводзілі допыт, звяраючы адказы. Таццяна кажа, што старалася паводзіць сябе прыязна, бо пачала перажываць праз размову, якая адразу паказалася бяскрыўднай.
«Я не размаўляю па-іспанску і думала, яны ў мужа ўсё высветляць, ну а я проста пачакаю. Але не. Калі яны нарэшце зразумелі, што ўсё ж такі я не разумею іх і адказаць не змагу, сталі агучваць праз перакладчыка.
Спачатку ішлі банальныя пытанні: чаму мы прыехалі менавіта ў Венесуэлу, колькі гадоў жанатыя і дзе жывем. Потым яны ад мужа даведаліся, што я гавару на нідэрландскай, і прыйшлі гэта правяраць — патэлефанавалі нейкай жанчыне, і мне трэба было з ёй камунікаваць, адказваць на пытанні».
Мужа Таццяны дапытвалі даўжэй і больш сур'ёзна, узялі тэлефон на праверку і паглядзелі фота, перапіскі з венесуэльцамі.
«На яго моцна ціснулі, накшталт «вось ты сюды прыехаў падтрымліваць апазіцыю, інакш навошта б яшчэ?» Яны яго спрабавалі «раскусіць» нейкімі даволі стандартнымі маніпуляцыямі: ды мы ўжо ведаем, што ты шпіён, мы ўсё праверылі — не марнуй час, прызнавайся. Ён кажа: «Хлопцы, вы пра што? Значыць, ваша інфармацыя нейкая няправільная: я проста турыст», — пераказвае суразмоўца. —
Яго пыталіся пра стаўленне да палітыкі Венесуэлы, паглядзелі сацсеткі. Ён на «каўчсёрфінгу» меў зносіны з мясцовымі — там абсалютна бяскрыўдная перапіска: куды пайсці, што паглядзець. Паліцэйскія пыталіся, адкуль ён ведае гэтых людзей. Муж тлумачыў, што ёсць такія сайты, форумы, дзе вандроўнікі камунікуюць і адзін аднаму бясплатна дапамагаюць.
Яны не адставалі. З адным мужчынам муж камунікаваў у WhatsApp, і паліцыя ўбачыла, што ў таго амерыканскі нумар: «Вось, гэты чалавек можа быць шпіёнам!» Перапісалі ягоныя даныя. Ці былі ў таго чалавека праз гэта нейкія праблемы, праверкі, мы, на жаль, не ведаем, бо ён перастаў выходзіць на сувязь. Перажывалі, ці не падставілі яго, але насамрэч ні на якія «небяспечныя» тэмы не размаўлялі ні з кім нават блізка».
У пастарунку «падазроных падарожнікаў» пратрымалі дзве гадзіны, цалкам праверылі рэчы. Таццяна пачала нервавацца праз тое, што яе могуць пераследаваць на радзіме, а мясцовыя паліцэйскія з гэтага скарыстаюцца. Але да гэтага не дайшло: абодвух адпусцілі, атрымаўшы «пусты» адказ з Інтэрпала.
«У нас вытрыбушылі заплечнікі, адкрылі кожны замочак, прагледзелі кожную загорнутую шкарпэтачку, у аптэчцы — кожнае лякарства, — успамінае той час жанчына. — З аднаго боку, гэта было як быццам прыгода, а з другога — стромна, ты ж разумееш, што адбываецца ў краіне.
Я вельмі баялася, што яны могуць неяк звязацца з Беларуссю і даведацца, што я ўдзельнічала ў пратэстах там. Раптам падумаюць, што і сюды я прыехала па гэтай жа прычыне? Баялася якога-небудзь злоўжывання: што ім каштуе падкінуць што-небудзь, паставіць галачку, што яны «злавілі двух шпіёнаў», каб атрымаць прэмію? Як гаворыцца, артыкул знойдзецца.
Але не, пасля дэталёвага апытання нас адпусцілі. Мала таго, мы спазняліся на аўтобус, і яны нават пагадзіліся на матацыклах падвезці нас на аўтастанцыю!»
«Усе верылі, што апазіцыйны лідар з мясцовымі войскамі Каліноўскага прыедзе і іх вызваліць»
На 10 студзеня ў Каракасе была прызначаная чарговая інаўгурацыя Мадура. Таццяна з мужам не выключалі, што ў гэты дзень могуць пачацца пратэсты.
Зваротныя квіткі ў пары былі на 11-е чысло. Яны спрабавалі змяніць дату вылету на 9 студзеня, аднак гэта каштавала больш за 500 даляраў, і ад ідэі давялося адмовіцца. Танней было проста выехаць са сталіцы.
«Мясцовыя нам раілі ніяк не ўключацца ў пратэсты — не выходзіць на вуліцу, нават як гледачы, не фатаграфаваць. Лепш наогул не высоўвацца з гатэля, — кажа беларуска. —
Разумееце, там усе, мне здаецца, вельмі верылі, што будуць перамены. Іх апазіцыйны лідар Эдмунда Гансалес на той момант быў у выгнанні і нібыта абяцаў з такімі мясцовымі войскамі Каліноўскага прыехаць на інаўгурацыю, як на сваю. Усе ў гэта моцна верылі, што ён усіх вызваліць і ўсё будзе добра!
У мяне былі такія флэшбэкі, ведаеце, як з Беларусі: у людзей была такая надзея, нейкае радаснае чаканне, што нешта зменіцца! І мелася на ўвазе, што калі Гансалес прыедзе з вайскоўцамі, дарогі перакрыюць, таму мы ўжо 9 студзеня паехалі бліжэй да аэрапорта».
На апошнія пару дзён муж і жонка знялі гатэль за горадам, на беразе Карыбскага мора. У Каракас «ужо не паказваліся», але ў дзень інаўгурацыі зусім дома не сядзелі — шпацыравалі па навакольных вуліцах.
«Хацелася проста паглядзець, што наогул адбываецца. Усё было спакойна, але па дарозе мы сустрэлі даволі шмат месцаў, дзе сядзела якая-небудзь групка людзей, махала сцяжочкамі, выкрыквала нейкія крычалкі, якія падтрымліваюць Мадура, і ўсё гэта на тэлефон здымалі паліцэйскія. Але гэта было кропкава — каля стадыёна, каля скверыка, помніка.
Паліцыі было вельмі шмат! Мы проста важна гулялі, глядзелі па баках, робячы выгляд, што мы мясцовыя. Міма нават праехаў вялікі аўтазак, але на нас увагі ніхто не звяртаў».
Венесуэла беларусцы і яе мужу падалася шалёна прыгожай.
«Там на кожным кроку ёсць што паглядзець. Хоць мы не ўбачылі проста ўсё, што хацелася б, але там праўда вельмі прыгожа і цікава: і Карыбскае мора, і горы, і джунглі, і багатая культура, смачная ежа. У Венесуэлы мог бы быць велізарны турыстычны патэнцыял, але гэта дарагая, а галоўнае, палітычна нестабільная дзяржава, — кажа Таццяна. — Гэта 70-я па ліку краіна, дзе я пабывала, мне было цікава, але рэкамендаваць я яе нікому дакладна не буду».
«У нас фобія жывой камунікацыі. А сэкс менш важны, чым для мінулых пакаленняў». Зумеры адказваюць на прэтэнзіі да свайго ладу жыцця4
Каментары